کوک پیانو چیست و چرا باید این کار مرتب انجام شود؟ این سوالی است که بسیاری از خریداران پیانوهای آکوستیک از من می‌پرسند.

برای شروع باید آشنایی مختصر از فیزیک صوت و طریقه ایجاد صدا توسط پیانو داشته باشیم. صدا از طریق حرکت به وجود می‌آید. هر جسمی که نوسان می‌کند، می‌تواند مواد اطراف خود را نیز به حرکت در آورد. این نوسان، از طریق به حرکت درآوردن هوای پیرامون، به گوش انسان می‌رسد و گوش اینگونه صدا را می‌شنود. این همان اتفاقی است که در تارهای صوتی ما نیز اتفاق می‌افتد.

هر گاه نوازنده یک کلاویه را فشار می‌دهد، بلافاصله چکش کوچکی در پشت پیانو به حرکت در می‌آید و ضربه‌ای به سیم متناظر خود وارد می‌کند. سیم به نوسان درمی‌آید و صدا تولید می‌کند. البته این توضیح بیش از حد ساده است. یک پیانو از نزدیک به 7 هزار قطعه تشکیل شده است. همگی این قطعات باید به درستی کار کنند تا یک پیانو، صدایی دلنشین داشته باشد.

هر سیم بسته به طول و ضخامت خود فرکانس مشخصی دارد. فرکانس، تعداد نوسان‌های سیم در واحد زمان (ثانیه) است. برای این که یک سیم به عنوان مثال صدای نت فا را با نوسان خود ایجاد کند، باید دقیقا طول و ضخامت آن تنظیم شده باشد. کمترین تغییر در طول یا ضخامت سیم، صدایی دیگر ایجاد می‌کند. اگر متخصص، سیم را به درستی تنظیم کرده باشد، در اصلاح عرفی، آن را کوک کرده است.

سیم‌های پیانو فلزی هستند و فلزات تحت تاثیر تغییرات دما و رطوبت، به شدت منقبض یا منبسط می‌شوند. این تغییر، باعث می‌شود تنظیمات سیم در گذر زمان، از حالت کوک خارج شود و صدایی نادرست ایجاد شود. در حقیقت قوانین فیزیک و محیط پیرامون ما، دست به دست هم می‌دهند و پیانو را از کوک خارج می‌کنند.

سیم‌های پیانو درست از لحظه‌ای که کوک می‌شوند، شروع به تغییر می‌کنند. معمولا سیم‌ها شل می‌شوند و طول آن‌ها بیشتر می‌شود. در اصلاح، سیم کوک ول کرده است. در موارد نادر، ممکن سیم بر اثر سرما، کوتاه‌تر شود. سیم بلندتر، صدایی بم‌تر و سیم کوتاه‌تر، صدایی زیرتر از آنچه باید، ایجاد می‌کند.

سیم‌های پیانو فلزی هستند و فلزات تحت تاثیر تغییرات دما و رطوبت، به شدت منقبض یا منبسط می‌شوند.

چرا باید پیانو را مرتب کوک کنیم؟

تغییرات اولیه سیم، بسیار اندک هستند و شنوندگان معمولی، متوجه خارج شدن کوک نمی‌شوند اما این تغییرات، با گذر زمان بیشتر و بیشتر می‌شود. اگر پیانوی خود را دیر به دیر کوک می‌کنید، این عواقب را درپی خواهد داشت:

اگر نوازنده با ساز ناکوک نوازندگی کند، حساسیت و دقت گوش او کاهش خواهد یافت. این موضوع بسیار جدی است و در مورد سازهایی که کوک کردن آن‌ها آسان است، همیشه با وسواس مورد توجه قرار می‌گیرد. حتما دیده‌اید که بسیاری از نوازندگان گیتار، تار یا ویولن پیش از شروع نوازندگی، ساز خود را کوک می‌کنند. با توجه به سختی کوک پیانو، نمی‌توان این کار را با پیانو انجام داد. در ارکسترهای بزرگ، پیش از هر اجرا، ساز مجددا کوک می‌شود تا صدای کاملا درست و بی‌نقص توسط ساز ایجاد شود.

پیانویی که مرتب کوک می‌شود، بهتر کوک نگه می‌دارد و پیانویی که دیر به دیر کوک می‌شود، زودتر کوک ول می‌کند. در واقع سیم، کم کم به شرایطی که در آن است عادت می‌کند و رفته رفته، آن شرایط را بهتر حفظ می‌کند.

حتی یک نوازنده خیلی خوب هم نمی‌تواند از یک ساز که کوک آن خیلی تغییر کرده است، صدای خوبی در بیاورد. بارها هنرجویانم سر کلاس به من گفته‌اند که اجرایمان در کلاس، زیباتر است. یکی از دلایل این موضوع، ناکوک بودن ساز خودشان است و البته من نسبت به کوک بودن سازم، حساس هستم.

ممکن است اشکالاتی در ساز وجود داشته باشد که جز یک متخصص توانایی تشخیص و رفع آن را ندارد. هر اندازه که ساز خود را در وضعیت سلامت بهتری نگهداری کنید، طول عمر مفید آن افزایش می‌یابد.

در کنار کوک بودن سیم‌های پیانو، اکشن ساز نیز باید به درستی عمل کند. اکشن ساز، مجموعه از عوامل فیزیکی هستند که فرآیندی که با حرکت انگشت نوازنده آغاز می‌شود، در طی چند مرحله به چکش متنقل می‌کند در نهایت، چکش با ضربه زده به سیم، صدا تولید می‌کند. یک متخصص کوک و رگلاژ، سیم‌های ساز را تک به تک کوک کرده و عملکرد صحیح اکشن را بررسی می‌نماید.

اگر عملکرد اکشن به هر دلیلی صحیح نباشد، متخصص مربوطه باید اقداماتی در جهت اصلاح مشکل و بازگرداندن عملکرد صحیح اکشن انجام دهد. به این اقدامات، رگلاژ گفته می‌شود. گیر کردن کلاویه، عملکرد ناصحیح پدال، ایجاد نویز یا شکستگی و خرابی ظاهری، همه و همه توسط متخصص کوک و رگلاژ قابل رفع است. البته آسیب دیدگی بدنه ساز و رنگ پریدگی یا شکسته شدن و ترک خوردن ساز، آسیب‌های جدی‌تری هستند که برای رفع آن‌ها، ساز باید به کارگاه منتقل شود اما رفع اشکالات جزئی، رگلاژ و کوک پیانو، بدون نیاز به هیچ جابه‌جایی در محل ساز، انجام می‌شود.